Ratingen. W 2023 roku Muzeum Górnośląskie OSLM obchodzić będzie podwójny jubileusz: 40-lecie powstania i 25-lecie otwarcia nowej siedziby. W ramach tematycznej wystawy specjalnej, która rozpocznie się 16 lipca, wyruszy w historyczne poszukiwania śladów 1000 kilometrów na zachód (z perspektywy Górnego Śląska). W porządku chronologicznym organizator wystawy Marton Szigeti zagłębia się w historię oraz przedstawia współczesny wizerunek tego ciekawego muzeum historii kultury. Żywo zilustrowane fotografiami i eksponatami z własnej kolekcji muzeum, jego teksty dostarczają odpowiedzi na tak często zadawane pytanie, jak to się stało, że Górnoślązacy są w domu w Nadrenii Północnej-Westfalii.
"New York Times" donosił 6 lutego 1945 r., że Polska przejęła cywilną administrację nad dawnymi terytoriami Rzeszy na wschód od linii Odry i Nysy. Najpóźniej wraz z ostatecznym zaprzestaniem działań wojennych i bezwarunkową kapitulacją Wehrmachtu w dniu 8 maja 1945 r. rozpoczęły się niekontrolowane wysiedlenia ludności niemieckiej z byłych wschodnich terenów. Aby poradzić sobie z nadchodzącą falą przymusowych wysiedleń, brytyjska Armia Renu zorganizowała logistyczny tour de force w ramach "Operacji Jaskółka". Bez żadnego wsparcia ze strony pozostałych trzech mocarstw alianckich, od 28 lutego 1946 r. transportowano na zachód w wagonach towarowych prawie 4000 uchodźców ze Śląska i Górnego Śląska dziennie. Do 1947 roku ponad 1 360 000 osób przybyło do brytyjskiej strefy okupacyjnej, a tym samym także do tego, co później stanie się Nadrenią Północną-Westfalią. Każda pomocna dłoń była potrzebna do odbudowy zbombardowanej infrastruktury" - pisze we wstępie Szigeti.
Oprócz codziennych zmartwień związanych z egzystencją i przyszłością, wypędzeni szukali również pocieszenia i spokoju ducha w towarzystwie swoich współwygnańców. Wraz z zakończeniem zakazu tworzenia koalicji przez zachodnich aliantów w 1948 r. i zezwoleniem na tworzenie stowarzyszeń przesiedleńców, możliwe stało się organizowanie się. Tak więc w 1949 r. nic nie stało na przeszkodzie założeniu Landsmannschaften. W 1953 r. niemiecki Bundestag uchwalił federalną ustawę o wypędzonych (BVFG). Paragraf 96 ustawy, potocznie nazywany "paragrafem o kulturze", stał się główną podstawą prawną dla promocji instytucji kulturalnych związanych z byłymi niemieckimi terytoriami wschodnimi. Jako wyraz długotrwałych więzi kraju związkowego z Górnoślązakami, z których wielu przybyło do Zagłębia Ruhry jako górnicy już w latach siedemdziesiątych XIX wieku, kraj związkowy Nadrenia Północna-Westfalia objął patronatem Górnoślązaków mieszkających w Republice Federalnej w 1964 roku. Następnie poszukiwano odpowiedniej lokalizacji dla górnośląskiego centrum kultury w rejonie Düsseldorfu. Do inauguracji pierwszego domu 11 marca 1983 r. i otwarcia nowego budynku muzeum 16 lipca 1998 r. nastąpiło wiele ekscytujących etapów, z których najważniejszym było założenie 4 grudnia 1970 r. Domu Fundacji Górnego Śląska.
Po wyborach do Bundestagu w 1998 r. zmianie na czerwono-zielony rząd federalny towarzyszyła restrukturyzacja finansowania kultury zgodnie z § 96 BVFG, co miało skutkować rezygnacją z lokalizacji muzeum w Ratingen. Po protestach i zapewnieniach ze strony ministra-prezydenta kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia, Wolfganga Clementa, który 3 marca 2000 r. ogłosił: "Istnienie muzeum jest zabezpieczone. Dom Górnośląski pozostanie w Ratingen. Zabieranie go z tego regionu jest nonsensem", dalsze istnienie muzeum zostało zagwarantowane. Kraj związkowy Nadrenia Północna-Westfalia przejął finansowanie instytucjonalne od 2002 roku.
"Ta krótka klasyfikacja chronologiczna - jak to często bywa - nie odzwierciedla motywacji i wysiłków poszczególnych osób" - podkreśla rzecznik prasowy Katarzyna Lorenc i nawiązuje do bezpłatnego specjalnego oprowadzania kuratorskiego w dniu otwarcia (niedziela, 16 lipca, godz. 15.00), podczas którego istnieje wyraźne zaproszenie do zadawania pytań, ale także do wpisania własnych wspomnień do księgi gości. "Liczby i fakty historyczne są tutaj tylko podstawą do wymiany, na którą cały zespół czeka z niecierpliwością".
25 lat nowego budynku muzeum oznacza w lipcu wstęp za 2,50 euro. Skorzystaj z jubileuszowej zniżki i poznaj Muzeum Górnośląskie OSLM (jeszcze) lepiej w lipcu.
Katarzyna Lorenc M.A.
Kommunikation und Marketing
Stiftung Haus Oberschlesien
Oberschlesisches Landesmuseum
Bahnhofstraße 62 ∙ D-40883 Ratingen
Fon +49 (0) 2102 965-233
E-Mail
Fotos: OSLM Sammlung SHOS